پیام معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران به مناسبت روز جهانی خود‌مراقبتی

به گزارش سینا رسانه دانشگاه علوم پزشکی تهران معاونت بهداشت،  پیام دکتر اولیائی منش به مناسبت روز جهانی خود‌مراقبتی به شرح ذیل است:

روز جهانی خودمراقبتی هر ساله در بیست و چهارمین روز ماه هفتم سال میلادی یعنی  24 جولای گرامی داشته می‌شود، این روز نمادین به این دلیل انتخاب شد که خودمراقبتی می بایست در «24 ساعت شبانه روز و 7 روز هفته» انجام شود. خودمراقبتی به معنی انجام فعالیت‌هایی است که موجب ارتقاء ابعاد مختلف سلامت می‌شود و شامل داشتن نقش فعال در حفظ سلامت و احساس خوب زیستن است. به عبارتی دیگر، این رویداد فرصتی برای توجه بیشتر به اهمیت مراقبت از خود در زندگی روزمره و به ما یادآوری می‌کند که نیاز به وقت گذاشتن برای خود و انجام فعالیت‌های مثبت برای حفظ سلامتی و شادی داریم.
یکی از مهمترین ابعاد خودمراقبتی، توجه به سلامت جسمانی است. انجام ورزش منظم، تغذیه سالم و خواب کافی از عناصر اساسی برای حفظ سلامت بدن هستند. ورزش، نه تنها باعث تقویت عضلات و بهبود سیستم قلبی عروقی می‌شود، بلکه به کاهش استرس و افزایش انرژی نیز کمک می‌کند. تغذیه سالم و متعادل نیز نقش حیاتی در پیشگیری از بیماری‌ها و حفظ وزن ایده‌آل دارد. در کنار سلامت جسمانی، سلامت روانی نیز اهمیت بسیاری دارد. فشارهای روزمره، اضطراب و استرس می‌توانند تاثیرات منفی بر روان افراد داشته باشند. فعالیت‌هایی مانند عبادت خداوند در خلقت و آرامش و حتی خواندن کتاب‌های مورد علاقه و بخصوص قرآن کریم می‌توانند به کاهش استرس و افزایش آرامش ذهن کمک کنند. همچنین، صحبت کردن با دوستان و خانواده یا مشاوران حرفه‌ای نیز می‌تواند به بهبود وضعیت روانی فرد کمک کند. خودمراقبتی در سلامت معنوی به معنای تقویت ارتباط فرد با باورها، ارزش‌ها و معانی عمیق زندگی است که به او احساس هدف و رضایت می‌دهد. این نوع خودمراقبتی شامل فعالیت‌هایی است که به فرد کمک می‌کنند تا به آرامش و تعادل درونی دست یابد. برخی از این فعالیت‌ها می‌توانند شامل راز و نیاز با خالق هستی، خواندن متون مذهبی یا فلسفی و حتی وقت گذراندن در طبیعت باشند. این اقدامات به فرد کمک می‌کنند تا با خود و جهان اطرافش ارتباط عمیق‌تری برقرار کند و از تنش‌ها و استرس‌های روزمره فاصله بگیرد. خودمراقبتی معنوی همچنین می‌تواند شامل انجام کارهای خیرخواهانه و کمک به دیگران باشد که احساس رضایت و معنا را در زندگی فرد تقویت می‌کند. شرکت در فعالیت‌های اجتماعی، حضور در گروه‌های حمایتی یا حتی مشاوره نیز می‌توانند به تقویت سلامت معنوی کمک کنند. از طریق این فعالیت‌ها، افراد می‌توانند احساس تعلق و ارتباط بیشتری با جامعه و جهان پیرامون خود داشته باشند. به طور کلی، خودمراقبتی معنوی به افراد کمک می‌کند تا در مواجهه با چالش‌ها و سختی‌های زندگی، با آرامش و امید بیشتری پیش روند.
در نهایت، روز جهانی خودمراقبتی به ما یادآوری می‌کند که مراقبت از خود نه تنها یک انتخاب، بلکه یک ضرورت است. زندگی پرمشغله امروز، ما را به سادگی می‌تواند از توجه به نیازهای خود غافل کند. این روز فرصتی است تا با نگاهی نو به خود و نیازهایمان، برای بهبود کیفیت زندگی و حفظ سلامت خود گام برداریم. در کنار تلاش برای تقویت ابعاد فردی خودمراقبتی نباید از ابعاد خانوادگی خودمراقبتی نیز غافل شد. خودمراقبتی در خانواده‌ها نقش مهمی در تقویت روابط خانوادگی و حفظ سلامت اعضا دارد. اولین توصیه برای خودمراقبتی در خانواده‌ها، اختصاص دادن زمانی برای فعالیت‌های مشترک است. این فعالیت‌ها می‌توانند شامل ورزش و بازی‌های خانوادگی، پخت و پز، یا حتی پیاده‌روی‌های دسته‌جمعی باشند.
دومین توصیه، برقراری ارتباط موثر و صحبت‌های صادقانه در خانواده است. ایجاد فضایی که همه اعضای خانواده بتوانند احساسات و نیازهای خود را بدون ترس از قضاوت بیان کنند، بسیار مهم است. این نوع ارتباط می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب کمک کند و احساس تعلق و حمایت را در بین اعضا تقویت کند. همچنین، برنامه‌ریزی و برگزاری جلسات منظم خانوادگی برای بررسی مشکلات و برنامه‌ریزی فعالیت‌ها می‌تواند به بهبود هماهنگی و رضایت اعضای خانواده کمک کند.
توصیه دیگر، تشویق به رعایت عادات سالم در خانواده است که می‌تواند شامل ترویج تغذیه سالم، خواب کافی و ورزش منظم برای همه اعضای خانواده ‌باشد. همچنین، ترویج عادات مثبت مانند مطالعه کتاب، انجام فعالیت‌های هنری و فرهنگی و پرهیز از افراط در استفاده از فناوری‌های دیجیتال می‌تواند به تقویت سلامت اعضا کمک کند.
در نهایت، فراهم کردن حمایت روانی و معنوی برای اعضای خانواده اهمیت زیادی دارد. تشویق به مشارکت در فعالیت‌های مذهبی و معنوی، کمک به یکدیگر در زمان‌های سختی و بحران، و ایجاد فضایی آرام و دلپذیر در خانه می‌تواند به تقویت روحیه و سلامت معنوی اعضای خانواده کمک کند. به یاد داشته باشیم که خودمراقبتی نه تنها به فرد بلکه به تمامی اعضای خانواده کمک می‌کند تا زندگی بهتری داشته باشند و از لحظات زندگی بیشتر لذت ببرند.
با توجه به اجرای برنامه سلامت خانواده و نظام ارجاع به عنوان یکی از مهمترین اولویت‌های وزارت بهداشت، توجه به خودمراقبتی بسیار ضروری است چرا که خودمراقبتی به عنوان سطح پایه این برنامه است. در این سطح مردم برای مراقبت از سلامت خود، خانواده و جامعه، توسط تیم سلامت و بر اساس راهنماهای خودمراقبتی، توانمند می‌شوند تا بتوانند برای مراقبت از سلامت خود، نقش آفرینی کنند. برنامه ملی خودمراقبتی از سال ۱۳۹۳ در معاونت بهداشت در حال اجرا بوده و رویکرد توانمندسازی سفیران سلامت خانواده در همین راستا است. امیدوارم با همت مراقبین محترم سلامت در خصوص جذب و توانمندسازی سفیران سلامت، بیش از پیش در توسعه فرهنگ خودمراقبتی در جامعه موفق باشیم. علاوه براین، با توجه به ضرورت استفاده از بسترهای مجازی معتبر برای آموزش سفیران سلامت،  استفاده از شبکه هوشمند آموزش بهداشت (شهاب)، که بستری مناسب برای ترویج خودمراقبتی است، را به همه افراد توصیه می‌کنم.                      

دکتر علیرضا اولیائی منش

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران